Żyjemy w czasach, w których Internet stał się głównym źródłem informacji. Może nie dla wszystkich, ale z pewnością dla dużej części społeczeństwa. I chociaż prawdą jest, że można znaleźć wiarygodne fakty, to równie łatwo jest znaleźć zniekształcenia, półprawdy lub wiadomości, które sieją panikę. Tak właśnie działa dezinformacja.

Czym jest dezinformacja?

Dezinformacja w Internecie jest zamierzona. Polega na dostarczaniu fałszywych lub zmanipulowanych informacji, które wprowadzają odbiorcę w błąd. Dezinformacja tworzy obraz świata, który nie odpowiada rzeczywistości. Prowadzi do błędnych decyzji i działań oraz tworzy fałszywe postrzeganie określonych informacji.

Słowo "dezinformacja" zostało ukute w połowie XIX wieku. Określa ono zwodnicze metody osiągania przewagi taktycznej i strategicznej. Jednak metody dezinformacji są znacznie starsze i były stosowane od czasów starożytnego Rzymu. Dlaczego stały się znane dopiero w XXI wieku?

W erze Internetu manipulowanie przekazami informacyjnymi stało się potężnym narzędziem.

Jest na tyle wpływowa, że nie można jej porównać do niczego, co wydarzyło się kilka wieków temu. Mówi się nawet, że dezinformacja online stała się jednym z największych zagrożeń dla przestrzeni cyfrowej. Obecnie nie ogranicza się ona do poszczególnych krajów, ale wpływa na instytucje na poziomie międzynarodowym.

Cele dezinformacji w Internecie

Dezinformacja w Internecie ma na celu dostarczanie fałszywych lub zmanipulowanych informacji, które mają mieć określony wpływ na odbiorcę. Ataki mogą być ukierunkowane w wymiarze politycznym, społecznym i gospodarczym.

W czasach starożytnych dezinformacja była wykorzystywana do kształtowania opinii publicznej, była narzędziem do podburzania ludzi i przedstawiania władzy w korzystnym świetle. Wraz z nadejściem ery papierowych gazet stała się również skutecznym sposobem na zarabianie pieniędzy. Ekscytujące nagłówki i fałszywe wiadomości wielokrotnie zwiększały nakład.

Dziś niewiele się zmieniło.

Dezinformacja może wpływać na wyniki wyborów, kształtować zachowania społeczne i wpływać na nastroje w państwie.

Strony internetowe z fałszywymi informacjami zwiększają współczynnik klikalności, publikując posty z linkiem do źródła, jednocześnie generując przychody z reklam.

Dezinformacja w Internecie jest jednym z narzędzi realizacji strategicznych interesów polityki zagranicznej. Pozwala jednemu krajowi wzmocnić swoje wpływy i rozszerzyć zasięg, często kosztem osłabienia lub wyeliminowania konkurencji.

Przykłady dezinformacji medialnej

Jednym z najbardziej sztandarowych przykładów dezinformacji w Internecie są fake newsy. Podczas wyborów prezydenckich w USA świat obiegła wiadomość o papieżu Franciszku rzekomo popierającym kandydaturę Donalda Trumpa. Sami kandydaci również posługiwali się fake newsami, by zaskarbić sobie sympatię wyborców. Pojawiły się również doniesienia - i bądźmy szczerzy, są one niepotwierdzone - że inne kraje również wykorzystywały fake newsy do manipulowania wyborami w USA.

Nie tak dawno temu łatwo było znaleźć w Internecie informacje o zagrożeniach związanych z siecią 5G. W styczniu 2021 r. opublikowano wywiad z belgijskim lekarzem Chrisem Van Kerckhovenem, w którym powiedział on: "5G zabija ludzi, ale nikt o tym nie wie". To, w połączeniu z sugestią, że wiele wież 5G zostało zbudowanych w Chinach na krótko przed wybuchem pandemii, wywołało spiralę artykułów na temat negatywnego wpływu sieci na zdrowie. Temat został szybko podchwycony przez media, znane głównie z szerzenia dezinformacji, a do kampanii dołączyło wiele celebrytów. To wystarczyło, aby cały świat usłyszał o katastrofalnym wpływie 5G.

Infodemia to świeży i wciąż aktualny temat, który jest jednym z najlepszych przykładów dezinformacji w Internecie. Media zostały zalane wiadomościami o maskach powodujących niedotlenienie mózgu lub darmowym teście na obecność wirusa, który wywołuje 10-sekundowe wstrzymanie oddechu. Pojawiło się wiele teorii spiskowych, które zyskały szerokie grono zwolenników.

Do czego może prowadzić dezinformacja w mediach? Przykłady są szokujące, ale i prawdziwe. Birma, a właściwie birmańskie wojsko, wykorzystało Facebooka do rozpowszechniania fałszywych informacji na temat Rohingya. Oskarżano ich o zabijanie ludzi i kanibalizm. Wszystkie posty rozprzestrzeniały się w zastraszającym tempie, a birmański rząd postanowił wykorzystać je do wyjaśnienia czystek etnicznych, które przeprowadził.

Dezinformacja wojskowa

Istnieją trzy cele dezinformacji wojskowej: wróg, własna armia i kordon.

Działania te obejmują przekazywanie fałszywych informacji - plotek, fałszywych dokumentów, rozpowszechnianie pogłosek - w celu zmylenia przeciwnika.

Dezinformacja wojskowa ma na celu ukrycie prawdziwych intencji i planów. Można ją również podzielić na działania ofensywne (wywołujące zaskoczenie i poparcie dla inicjatywy) oraz defensywne (zapewniające bezpieczeństwo dalszych działań i stwarzające warunki do ich realizacji).

Cyberwojna

W kontekście walki na froncie należy również powiedzieć, czym jest cyberwojna, bo choć nie toczy się ona w okopach ani na linii frontu, to ma miejsce w cyberprzestrzeni. Jej celem jest modyfikowanie i niszczenie systemów informatycznych wroga oraz atakowanie kanałów komunikacyjnych, za pośrednictwem których się on komunikuje.

Cyberwojna to dziś gorący temat. Hakerzy z grupy Anonymus prowadzą wojnę w cyberprzestrzeni z Rosją. W rzeczywistości cybernetyczna rywalizacja toczy się w Internecie od lat, angażując największe kraje świata.

Jak walczyć z dezinformacją?

Kwestia dezinformacji nabiera tempa w kontekście konfliktu między Federacją Rosyjską a Ukrainą. Rosyjska dezinformacja jest obecnie największym zagrożeniem, ale nie jedynym, z którym będziemy musieli się zmierzyć w nadchodzących latach. Fałszowanie informacji i manipulowanie faktami jest powszechną praktyką, którą nietrudno znaleźć w Internecie.

Walka z dezinformacją - jak rozpoznać fałszywe wiadomości?

1. Zawsze sprawdzaj źródło - Nie ufaj informacjom, które nie są oparte na wiarygodnych wiadomościach. Sprawdź autora, dowiedz się, skąd pochodzi oryginalna informacja i gdzie została wysłana.
2. Clickbait jest przyjacielem dezinformacji - Chwytliwe nagłówki powinny wywoływać określone emocje i zachęcać do kliknięcia. Jest to jeden z najpopularniejszych kroków osób tworzących fałszywe wiadomości.
3. Sprawdź konto, z którego pochodzą informacje - Tworzenie dziesiątek profili, które są ze sobą w jakiś sposób powiązane, jest typowym działaniem osób szerzących dezinformację. Powiązaną wskazówką jest uważanie na profile, które nie są prawdziwe, a których twórcy podają się za osoby i instytucje, którym powinniśmy ufać.
4. Zwracaj uwagę na poprawność językową - Nietypowo brzmiące słowa i zwroty powinny być pierwszym sygnałem, że coś jest nie tak z przekazem. Błędne informacje często pochodzą bezpośrednio od tłumacza.
5. Polegaj na wiarygodnych i rzetelnych źródłach informacji. - Pamiętaj, że każdy w mediach społecznościowych może opisać siebie jako eksperta, ale nie każdy wie, jak wypowiadać się na dany temat.
6. Pamiętaj, aby sprawdzić portale pod kątem podróbek - Jeśli masz podejrzenia lub wątpliwości, czy artykuł jest zweryfikowaną informacją, sprawdź strony internetowe, które weryfikują takie artykuły (więcej informacji na ten temat można znaleźć w artykule).
7. Myśl krytycznie - to jedna z najlepszych wskazówek, których każdy powinien przestrzegać. Nie bierz informacji za pewnik, nawet jeśli pochodzą one z wiarygodnego źródła.

Co media społecznościowe robią z dezinformacją?

Ze względu na fakt, że media społecznościowe są najbardziej podatne na dezinformację, służby musiały podjąć odpowiednie kroki w tym kierunku. Platformy aktualizują swoje zasady i można zgłaszać posty zawierające dezinformację. Na Twitterze wprowadzono dodatkowe etykiety ostrzegawcze, a Facebook nadal stara się usuwać nie tylko fałszywe informacje, ale także całe grupy połączonych kont, które je rozpowszechniają.

Czy to wystarczy? Z pewnością pomoże, ale nie wyeliminuje całkowicie problemu dezinformacji.

Wiarygodne źródła informacji w Internecie

Biorąc pod uwagę powyższe fakty, znalezienie wiarygodnych informacji może dziś wydawać się trudne. W końcu dosłownie każdy może stać się ofiarą dezinformacji. Jak możemy z nią walczyć?

• Zainteresuj się specjalistycznymi publikacjami i czasopismami. Są to miejsca, w których można zaufać ludziom, którzy są prawdziwymi ekspertami w swojej dziedzinie i swojej wiedzy.
• Portale do sprawdzania faktów - Istnieje kilkanaście różnych portali internetowych, które weryfikują informacje.
• Odwiedź rządowe strony internetowe, gdzie wszystkie informacje są aktualne i zgodne z prawdą.